Paratiroid Hastalıkları
Paratiroid Bezi Anatomisi:
Paratiroid bezleri, insan vücudunda bulunan tiroid bezlerinin arkasında ve yapışık şekilde bulunmaktadır. Paratiroid bezi 4 adet bulunur. Bu bezlerin 2 âdeti üst kısımda 2 âdeti de alt kısımda yer almaktadır. Paratiroid bezleri oldukça küçük bir yapıya sahiptir. Paratiroid bezleri paratiroid hormonu salgılama görevi üstlenmektedir.
Kanda yer alan kalsiyum miktarında düşüklük olursa paratiroid hormonu salgılama yapmaya başlar.Bu hormon özellikle kemiklere ve böbreklere olumsuz düzeyde etki eder. Hormonun vücutta çoğalmasından kaynaklı olarak kanda bulunan kalsiyum miktarı zaman içinde yükselir. Bu şekilde paratiroid hormonu salgılaması da azalır. Kanda yer alan kalsiyum seviyesi konusunda etkili olan en önemli organ böbreklerdir. Böbrekler sağlıklı şekilde işlevlerini yaptığı sürece D vitaminin insan anatomisi açısından aktif olmasına olanak sağlar. Bu sayede de paratiroid hormonu daha az salgılanmaya başlar. Paratiroid bezlerinden salgılanan hormon kemikler üzerinde direkt olarak etkilidir. Kemiklerde yer alan fosfor ve kalsiyumun ayrılmasını sağlayacak olan bir etkiye sahiptir.Bu hormon ayrıca bağırsaklarda yer alan kalsiyum ve fosfor emilimini arttırmaktadır. Paratiroid bezleri, kanda yer alan kalsiyum seviyesinin düzenlenmesi konusunda önemli bir etkisi bulunan ‘paratiroid hormonu’ üretmek ile görevlidir. Paratiroid bezlerinin salgıladığı hormon aşağıda yer alan olayların üzerinde önemli düzeyde rol oynamaktadır. Bu olaylar;
• Böbreklerde kalsiyumun tutulması
• Bağırsaklardan gıda emilmesi
• Kemiklerden kan dolaşım sistemine kalsiyum sağlanması
Paratiroid Bezi Hastalıkları Bezi Hastalıkları Nelerdir ?
• Paratiroid kanseri
• Hipoparatiroidizm
• Hiperparatiroidizm
Paratiroid Kanseri:
Paratiroid kanseri paratiroid bezlerinin büyümesi olarak da tanımlanabilir. Oluşan kanser hücreler bezden hormon salgılanmasının artırımını sağlayarakhiperparatiroidizm sorununa sebep olurlar. Oluşan kanser hücreleri çoğu zaman iyi huylu olarak ortaya çıkar. Bu tümörlere adenom adı verilmiştir. Oldukça nadir rastlanan bir hastalıktır. Paratiroid kanseri bulguları ve belirtileri;kas krampları, eklem ağrıları, depresyon, halsizlik, kusma, bulantı, şiddetli karın ağrısı, kaslarda oluşan güçsüzlük, bilinçte yer alan bulanıklık, aşırı düzeyde idrara çıkmaolup uzman görüşü almayı gerektiir.
Paratiroid kanseri tedavisinde ise; hiperparatiroidizme sebep olan paratiroid kanserinin tek tedavi şekli cerrahi işlemlerdir. Yapılacak olan cerrahi işlemlerin öncesinde bezin olduğu yerin ultrason ve Paratiroid MİBİ sintigrafisi ile tespit edilmesi gerekir. Nadir de olsa bazen paratiroid kanseri tümörü göğüs kısmının boşluğunda oluşabilir. Bu durumda göğüs kemiğin kesilmesi işlemleri yapılması gerekmektedir.
Hipoparatiroidizm:
Paratiroid bezlerinin çalışması gerekli olan durumdan daha az düzeyde çalışması ile ortaya çıkan bir durumdur. Kan dolaşımında hormon üretimi azalır ve kanda bulunması gereken kalsiyum seviyesi de azalır. Kan içinde bulunan kalsiyum seviyelerinin düşmesi sonucunda hastada ellerde ve dudak kenarlarında uyuşmalar oluşmaya başlar. Nadir şekilde de olsa kasılmalara sebebiyet verir. Hipoparatiroidizm sebep olan nedenlerden bir tanesi de tiroid bezinin çıkarılması için yapılan ameliyatlar esnasında paratiroid bezlerinden birinin çıkarılması ya da bezlerin bu esnada hasar görmesidir. Hipoparatiroidizme sebep olan etkenler arasında; doğuştan gelen paratiroid bezlerinin yokluğu ve bazı sebeplerden kaynaklı olarak bezlerin yapması gereken işlevleri kaybetmesi de yer almaktadır.
Hipoparatiroidizm hastalığı bulguları ve belirtileri;
• Nöbet geçirme
• Uyuşmalar
• Kas kasılmaları
• Ayaklarda ağrılı kasılmalar
• Kollarda ağrılı kasılmalar
• Ellerde ağrılı kasılmalar
• Yüzde ağrılı kasılmalar
Laboratuvar olarak; paratiroid hormon, fosfor ve kalsiyum düzeyleri ile ilgili testler ve tetkikler yapılır. Düşük seviyede olan paratiroid hormonu, düşük kalsiyum seviyesi ve yüksek fosfor seviyesi bu hastalığa işaret etmektedir. Hipoparatiroidizm tedavisinde ise;temel amaç kanda yer alan düşük kalsiyumun yerine koyulmasıdır. Acil tedavide damardan kalsiyum destekli olan iğne yapılır. Bu hastalığa sahip olan kişiler hayatları boyunca D vitamini ve kalsiyum içeren ilaçları kullanmalıdır.
Hiperparatiroidizm:
Paratiroid bezlerinin çalışması gerekli olan durumdan daha fazla düzeyde çalışması sonucunda meydana gelir. Çalışması gerekenden daha fazla çalışan paratiroid bezleri gerekenden daha çok paratiroid hormonu üretir ve bu şekilde kan dolaşımında yer alan kalsiyum miktarında artma olur. Hormonun etkisi kemiklerde kemik erimesi sorunu oluşmaya başlar. Böbrekler tarafından atılacak olan kalsiyum miktarında da artış oluşmaya başlar. Bundan kaynaklı olarak da böbrek taşları oluşmaya başlayacaktır. Bu hastalığa neden olan sebepler arasında paratiroid bezinin büyümesi ve paratiroid bezinde oluşan iyi huylu tümörler yer almaktadır. Genelde böbrek yetmezliği olan kişilerde paratiroid bezi büyümesi meydana gelir.
Hiperparatiroidizm hastalığı bulguları ve belirtileri;
• Sebebi belli olmayan yüksek tansiyon
• Sık şekilde böbreklerde oluşan taş ve kum sorunu
• İnatçı düzeyde olan mide sorunu
• Geçmeyen mide sorunları
• Kaslarda oluşan güçsüzlükler
• Bilinçte meydana gelen bulanıklık
• Aşırı düzeyde idrara çıkma
• Halsizlik
• Kusma
• Mide bulantısı
• Karında oluşan ağrılar
• Hastanın duygularında oluşan karışıklıklar ve bozukluklar
• Kas krampları
• Romatizma ağrısına benzeyen eklem ağrıları
Belirtiler görüldüğünde mutlaka uzman görüşüne başvurmak gerekmektedir. Hiperparatiroidizm hastalığı tedavisinde ise hasta özgeçmişi açısından detaylı incelenmeli, fizik muayenesi yapılmalı, laboratuvar testleri olarak da paratiroid hormon, fosfor ve kalsiyum seviyeleri değerlendirilmelidir. Hiperparatiroidizm hastalığı için gerekli tanının koyulabilmesi için; paratiroid sintigarfisi, detaylı boyun ultrasonu, günlük olarak idrar atılımı takibi, kemik dansitometrisi, kemik röntgeni, kanda kalsiyum seviyesi ölçümü, paratiroid hormonu ölçümü gibi araçlar kullanılmaktadır.
Bu hastalığın tedavisi nedene yönelik olarak yapılır. Hastanın klinik durumuna göre ilaç tedavisi yada cerrahi tedavi önerilebilir.