Obezite Tedavisi Nasıl Yapılır ?
Obezite tedavisinde yapılan en büyük yanlış, hızlı kilo vermenin hedeflenmesidir. Hızla verilen kiloların hızla geri alınması, bunun sonucunda yaşanan düş kırıklıkları hastada motivasyon kaybına neden olur. Bu yüzden daha tedavi başlangıcında gerçekçi hedefler belirlenmelidir (6 ayda %5-10 kilo kaybı gibi). Vücut ağırlığındaki %10 kadar bir azalma bile risk faktörlerinin belirgin olarak azalmasını sağlar. Örneğin yağ dokusundaki 1 kg’lık azalma sistolik kan basıncında 2 mmHg, diyastolik kan basıncında ise 1 mmHg kadarlık bir düşme sağlar ki, bu sonuç bir antihipertansif ilacın sağladığı kadar etkinlik demektir.
Kilonun korunması uzun süreli davranış değişikliği, dengeli ve sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivitenin artırılmasına bağlıdır. Bu amaca yönelik olarak tedavide ana nokta enerji alımının azaltılması ve enerji harcanmasının artırılmasıdır. Obezite tedavisinde beslenme tedavisi, fiziksel aktivite, davranış tedavisi, ilaç tedavisi ve cerrahi tedavi gibi çeşitli tedavi yöntemleri uygulanmaktadır.
Obezite Tedavisi Nasıl Yapılır ?
Obezite ile mücadelede; diyet (Tıbbi Beslenme) tedavisi, fiziksel aktivite (egzersiz), davranış tedavisi (beslenme modeli), ilaç tedavisi, kombine tedavi ve cerrahi tedavi gibi çeşitli tipte tedavi yöntemleri uygulanmaktadır.
Tedavi hedefleri %10’luk kilo kaybına odaklanmış olup amaç kilo kaybının uzun süre idamesinin sağlanmasıdır. Kilonun korunması uzun süreli davranış değişikliği, dengeli ve sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivitenin artırılmasına bağlıdır. Bu amaca yönelik olarak tedavide ana nokta enerji alımının azaltılması ve enerji harcanmasının artırılmasıdır. Gün içinde harcadığımız enerji türleri şunlardır:
1- Bazal metabolizma,
2- Öğün bağımlı enerji harcanması (gıdaların termik etkisi)
3- Fiziksel aktivite için kaybedilen enerji.
Bazal metabolizma günlük enerjinin %60-70’i, gıdaların termik etkisi %10’u, fiziksel egzersiz ise sedanter yaşayanlarda %10-15, aktif kişilerde ise total enerjinin %30-40’ı dır.
Diyet (Sağlıklı beslenme) Tedavisi:
Diyet uygulanabilir, ucuz ve güvenli bir seçenek olmakla birlikte kişiye özelolmalıdır. Diyet tedavisinde amaç enerji açığı oluşturarak vücut yağ depolarında azalma sağlamaktır. Kas ve yaşamsal organlarda hücre kaybı olmadan yağ depolarında azalma sağlanmalı, vitamin, mineral ve elektrolit kaybı önlenmelidir. Genelde 500-600 kkal/gün kalori kısıtlaması haftada 0.5 kg ve 6 ayda %10 kadar bir zayıflamaya neden olur. Gün içerisinde alınan toplam enerji alımı kısıtlamak için bir çok obez öğün atlamakta, ancak açlık dürtüsü daha sonra daha fazla gıda alımı yaratmakta ve gıdaların termojenik etkileri de azalmaktadır. Bu yüzden günlük kalori bölünerek kahvaltıda %20-25, öğle yemeğinde %30-35, akşam yemeğinde %30-35 oranlarında sık yemek yemeleri ve açlık hissinin baskılanması önemlidir.
Egzersiz:
Egzersize başlamadan önce mutlaka kalp ve akciğer testlerinin yapılması gerekir. Başlangıçta 30-45 dakika/gün haftada 3-5 gün orta derecede fiziksel aktivite için teşvik edilmelidir. Haftada 2,000 kkal harcamak için yaklaşık haftada 7 saat (420 dk) çabuk yürüyüş yapmak gerekir. Ayrıca hastanın yaşı, ek hastalıkları değerlendirilmeli ekzersiz planlaması kişiye özel yapılmalıdır. Öncelikle haftada 3 gün 10 dk. yürüyüş ile başlanır. Haftada en az 5 gün 30-45 dk’ya artırılır.
Davranış Tedavisi:
Fiziksel aktiviteyi artırmak ve diyet önerilerine uyma zorluğu yaşayan kişilerde uyumu artırmak için davranış tedavilerinden de yararlanılır. Davranış tedavisi kişinin motivasyonunu artırır. Terapistin yönetiminde haftada 1-2 saatlik oturumlar halinde 10-15 kişilik gruplarla 12-20 hafta uygulanır. 6 ay haftada bir, sonra ayda 1-2 kez olan toplantılar iki yıla kadar uzatılabilir. Ancak tek başına davranış tedavisi obezite tedavisinde yeterli değildir. Davranış stratejileri 4 ay-1 yıl içinde diyet ve egzersizle oluşturulan kilo kaybını bazalin %10 u kadar arttırır. İlaç tedavisi yada çok düşük kalorili diyet (ÇDKD) ile kombine uygulanması önerilmektedir.
İlaç Tedavisi:
Bir obezite ilacında oluşturması istenen etkiler; kilo kaybı yapmalı, ulaşılan hedef kilonun devamlılığını sağlamalı, kronik olarak kullanıldığında da güvenilir olmalı, tolerans gelişmemeli ve kötü kullanım yada bağımlık yapmamalıdır. Ama bu istekleri karşılayacak mucize bir ilaç yoktur. Obezite tedavisinde kullanılan ilaçlar şu şekilde sıralanabilir:
1-Orlistat: Vücutta yağ emilimi ince bağırsakta gerçekleşir. Orlistat, yağın yaklaşık üçte birinin ince bağırsaktan emilimini önler. Dolayısıyla, daha fazla yağın alınması daha fazla yağlı dışkılama yapar.
2-Sibutramin: Sibutramin merkezi sinir sisteminde, norepinefrin ve serotonin geri alımını baskılayarak iştahı azaltır. Bu ilaç, ağır kalp kapak anomalilerinde uygulanmamalıdır. Diğer istenmeyen etkiler; ağız kuruluğu, baş ağrısı, uykusuzluk ve kabızlık olarak sıralanabilir. Şubat TÜRKİYE ENDOKRİNOLOJİ VE METABOLİZMA DERNEĞİ 2010 tarihi itibarıyla sağlık bakanlığı kullanımına izin vermemektedir.
3- Rimonabant: Esrarın iştah açtığı çok öncelerden beri bilinmektedir Kannabinoid reseptörlerin 1990’da keşfedilmesinden sonra CB1 reseptör blokerleri geliştirilmiştir. Rimonobant yeni geliştirilmiş bir CB1 reseptör blokeridir ve yapılan çalışmalar bu ilacın kilo kaybına neden olduğunu göstermiştir. Ayrıca sigara bırakmaya yardımcı olduğu ve sigara bırakıldıktan sonraki kilo alımını önleyebileceği de ileri sürülmüştür. Ancak intiharla sonuçlanan depresyon vakalarının olması, oluşturduğu psikiyatrik yan etkiler nedeniyle kullanılmamaktadır.
Cerrahi Tedavi :
Yaşam tarzı değişikliği, diyet , egzersiz ve ilaç tedavisine rağmen başarısız olan olgularda; cerrahi yöntemler güvenilir ve etkilidir. Şiddetli obezite BKİ>40 kg/m2 ve BKİ’i 35-40 arasında ancak obezite ile ilişkili hastalık için yüksek risk taşıyan kişiler cerrahi tedavi için adaydır. Obezite cerrahisinde alınan gıdaların azaltılması için mide ve ince bağırsağa girişim uygulanır. Cerrahi öncesi hastalar risk ve yararlar konusunda bilgilendirilmeli, endokrinologlarca muayene edilmeli, ilgili laboratuvar testleri yapılmalı, psikiyatrik açıdan değerlendirilmeli multidisipliner bir yaklaşımla incelenmelidir.
Obezite tedavisinde kullanılan cerrahi yöntemler şunlardır:
Gastrik rezeksiyon
• Horizontal gastroplasti
• Vertikal bantlı gastroplasti
• Gastrik bantlama
Malabsorbsiyon yapan yöntemler
• Jejenoileal by pass
• Retrokolik loop by-pass
• Roux-en Y gastrik by pass
Kombinasyonlar
• Laparaskopik anti-obezite cerrahisi
• Biliyopankreatik diversiyon
• Liposuction
• Lipektomi biçiminde sıralanabilirler.
Ayarlanabilir gastrik band (mide kelepçesi olarak ta bilinmektedir) yönteminde uygun bir band midenin üst bölümüçevresine yerleştirilir. Band ilerleyici olarak küçük bir kese yaratmak için sıkıştırılır. Düzenli uygulama için iğne gerekir. Teknik olarak kolay, geri dönüşümlü ve malabsorbsiyon riski yoktur. Yakın izlem ve düzenli bant ayarı gerektirir. Hasta şekerleme ve yüksek karbohidratlı sıvı tüketirse tedavi başarısız olur.