Gebelik ve Diyabet
Diabetes mellitus anne ve fetusun metabolizmasını etkileyen bir hastalık olması nedeniyle ana-çocuk sağlığı ve bu dönemden sorumlu sağlık ekibi için önemle üzerinde durulan bir konudur. Diyabet, kadınlarda %6-10 ve tüm gebeliklerde %2-4 oranında görülmektedir. Diyabet ve gebelik ilişkisi üç aşamada önem kazanmaktadır. Gebelik oluşmadan önceki dönem (prekonsepsiyonel), gebelikte diyabet (gestasyonel), varolan diyabetle birlikte gebelik olarak ele alınır.
Gebelikte karbonhidrat metabolizmasındaki değişiklikler nelerdir?
Gebelikte vücudun enerji ihtiyacı artmıştır. Çocuğun gelişimi için gerekli enerjiyi sağlamak için daha fazla glikoza gereksinim duyulur. Bu nedenle gebelerde kan şekeri normale göre düşük düzeydedir. Karbonhidrat alımında azalma sonucunda hücreye yeterli glikoz giremezse, enerji öncelikle yağlardan sağlanır ve idrarda keton cisimleri görülür. Gebelikte, kanda yeterli insülin hormonu olmaması, buna karşın glikoz gereksiminin artması nedeniyle ketoza yatkınlık artar. Ketozis, hem çocuğun gelişimi, hem de gebenin sağlığı açısından tehlikeli sonuçlar doğuracak bir durumdur. Ayrıca gebelikte progesteron, östrojen, kortizon, laktojen, v.b hormonların artışı insüline karşı bir direnç gelişmesine sebep olur.
Gebeliğin şeker hastalığı üzerine etkisi nasıldır?
Diyabetik gebe ile diyabetik olmayan gebe arasındaki en önemli fark, diyabette ketoasidoz riskinin artmasıdır ayrıca mevcut insülin direncide tabloyu daha ağırlaştırabilir. Gebelerde insülin gereksinimi, gebe olmayanlara oranla daha fazladır. Diyabetik gebelerde gebelik öncesine göre özellikle ilk 3 aydan sonra insülin ihtiyacı artmıştır. Diyabetik gebelerde organizmanın artmış glikoz ve insülin ihtiyacının dengelenmesi hem anne hem de çocuk açısından önemlidir. Aksi taktirde bebeklerde kalp iskelet sistemi anomalileri, gebe kadında ise erken doğum, düşük, iri doğum veya ölü doğum yapma riski artmaktadır.
Gestasyonel diyabet nedir?
Gebelik öncesi yeterli insülin salgılayabilen pankreas hücreleri gebeliğin ilerlemesiyle yeterli insülin salgılayamaz, bu nedenle daha önce diyabet belirtisi olmadığı halde gebelik boyunca kan şekeri yükselebilir. ‘Gestasyonel Diyabet’ olarak isimlendirilen bu tablo, gebelik bitiminde genellikle düzelir. Genellikle ailesinde çok sayıda diyabetik kişiler bulunan, 30 yaşın üzerinde, fazla kilolu hamileler gestasyonel diyabet açısından risk taşırlar.
İlk kez gebeliğinde glikoz tolerans bozukluğu şeker yükleme testi ile saptanan kadınlara gestasyonel diyabet tanısı konur. Gebelik öncesi açlık kan şekeri <120 mg/dl, HbA1c <%7 olmalıdır. Tüm gebelere 24-28. haftada glikoz intoleransı için tarama yapılır.Bu amaçla tüm gebelerde 24-28.haftalarda oral glikoz tolerans testi (OGTT) uygulanır.
Diyabetli gebe kadınlarda açlık kan şekeri; 60-90 mg/dl tokluk kan şekeri ; 80-140 mg/dl, HbA1c<%7 olmalıdır.
Diyabetin Gebeliğe Etkileri Nelerdir ?
Diyabetli bir gebede; düşük, erken doğum, konjenital anomali, preeklampsi ve eklampsi, kardiovasküler komplikasyonlar, hydroamnios, intrauterin ve perinatal ölüm, iri bebek nedeniyle doğum güçlüğü, sezeryan ile doğum yapma riski yüksektir.
Diyabetin Fetuse Etkileri Nelerdir ?
Diyabetli gebenin bebeğinde; makrosomi (iri bebek), gelişme geriliği , solunum güçlüğü sendromu, hipoglisemi, hipokalsemi, hiperbilirubinemi gibi komplikasyonlar ortaya çıkabilir.
Şeker Hastalığında Doğum Planlaması Nasıl Yapılmalıdır?
Gebe kalmasında yaşamsal risk bulunmayan diyabetik anne adayları fetüsün uygun sağlık ve gelişimini sağlamak amacıyla gebe kalmadan en az 3 ay öncesinden sıkı bir kontrole alınmalıdır. Prekonsepsiyonel (gebelik öncesi) dönem Bütün diyabetli kadınlara diyabetin gebelik üzerine etkileri, fetüse etkisi konusunda bilgi verilir. Gebe kalmaya kesin karar veren kadınlarda genel sağlık kontrolü yanında, HbAıc, Kreatin klirensi, 24 saatte idrarda protein, kan sayımı, gerekli aşılar yapılmalı, alkol ve sigara kesilmeli, kullandığı ilaçlar kontrol edilmeli, hipertansiyon tedavisinde kullanılan ACE inhibitörleri değerlendirilmelidir. Öncelikle metabolik kontrol sağlanmalı, gebelikten 6 ay önce HbAıc <%7, AKŞ: 80-105 mg/dl, TKŞ: 80-120 mg/dl düzeylerinde olmalıdır. Bu süre içinde her hafta metabolik kontrol ve insülin tedavisi dengelendikten sonra adayla birlikte gebe kalması kararı alınır. Gebelik öncesi yapılması gereken kontroller; göz muayenesi, kan basıncı, kalp ve dolaşım sistemi kontrolü için EKG, efor testi, HbA1c, idrarda protein, mikroalbimünüri, meme muayenesi Jinekolojik muayene, smear testi, nöropati testleridir.
Gebelik Süresince Kan Şekeri Takibi Nasıl Yapılmalıdır?
İdeal açlık kan şekeri düzeyi 60-90mg/dl, tokluk kan şekeri düzeyi ise 120-130 mg/dl dir. Gebelik döneminde haftada en az 2 gün kahvaltıdan önce ve 2 saat sonra, öğle ve akşam yemeğinden önce ve gece 11.00’de olmak üzere günde 5 kez kan şekeri ölçümü yapılmalıdır. Gebe hasta iki haftada bir kan şekeri takip defterini doktoruna göstermelidir. Ayrıca, gebelikte kan şekeri yükselmeden de idrarda şeker çıkabilir (Renal glikozüri). Bu nedenle günlük idrar glikoz takipleri ve aseton takibinin yapılması gerekir. Üst üste iki gün idrarda aseton tespit edildiğinde hastanın acilen doktoru ile görüşmesi gerekir.
Sağlık Ekibine Başvurulması Gereken Durumlar Nelerdir ?
– Kan şekeri 2 kez 200 mg/dl ve üzerinde ölçülüyorsa
– İdrarda keton artmış ise
– Bebeğin hareketlerinde azalma varsa
– Herhangi bir hastalık, enfeksiyon geçirme durumu mevcut ise
– Keskin sırt ve karın ağrısı
– İdrar yaparken ağrı ve yanma
– Gözlerde uyuşma, renklerde farklılık
– Hızlı kilo alma
– El, ayak ve yüzde hızlı gelişen ödem
– Hiperglisemi ve ketonüri ile birlikte kusma varsa gebe hemen doktoruna başvurmalıdır.
Gebelik Süresince Diyabet Tedavisi Nasıl Olmalıdır?
Gestasyonel diyabetik hastalarda, metabolik kontrol diyet ile sağlanabiliyorsa, tedaviye diyetile devam edilir. Metabolik kontrolü ideal düzeyde olmayan, fakat kan şekeri değerleri ideal düzeylerin biraz üzerinde olan hastalarda ve metabolik kontrolü iyi olmayan kan şekeri değişken olan diyabetiklerdehızlainsülin tedavisine başlanmalıdır. Gebeler kesinlikle oral antidiyabetik ilaçlar kullanamazlar. Gebelik boyunca toplam kilo alımı 10-13 kg’ı aşmamalıdır.